​

Gdy Witold Pilecki zaczął tworzyć konspirację wojskową w KL Auschwitz w ostatnich miesiącach 1940 roku, w obozie przebywali niemal wyłącznie Polacy. Sytuacja zmieniła się od połowy następnego roku, gdy zaczęło przyjeżdżać coraz więcej transportów z więźniami innych narodowości.

Jak byłaś „niewiernym Tomaszem”, tak nim zostałaś. A ja zapomniałem o tym i pisałem o podróży pieszo z Lidy do Kalwarii. Ciekawe, jaki ja miałbym cel pisać, że idę pieszo, a podróżować pociągiem. Co do intencji, o którą pytasz, to nie uważam za właściwe pertraktować z P. Bogiem w kupiecki sposób, to znaczy: Ja dla Ciebie, Boziu pójdę do Kalwarii, a Ty mnie za to daj to i tamto”. Lecz wprost uważam, że tych kilka dni i trochę zmęczenia przyniesionych w ofierze jest bardzo małą cząstką wdzięczności za wszystko, co od Boga mam. Za słońce, kwiaty, lasy, za przyjemne i przykre, które znosząc staję się lepszym i najwięcej za to zrozumienie właśnie tego, że i przyjemność, i zmartwienie w gruncie rzeczy jest dobre, a nie tak jak niektórzy z musu tylko powtarzają, że „za wszystko trzeba dziękować Bogu”, ja to robię z przekonania – pisał czerwcu 1930 r. w liście do Kazimiery Daczówny Witold Pilecki.

W Ołońcu w rosyjskiej Karelii, niedaleko granicy z Finlandią, w roku 1901 urodził się Witold Pilecki. 43 lata później, w liście do swojej chrześnicy Zofii Serafin, barwnie opisał to miejsce: „Zima: Daleka północ Rosji – gdzie jako dziecko gaworzyć się uczyłem – białe noce, zorze polarne (północne) wraziły mi się w jaźń moją – trzaskiem śliny zamarzającej w powietrzu – umiłowanie mrozu, umiłowanie otarcia się żywą skórą o śnieg – ogniem zda się palący – skrami skrzący się w blaskach słońca w dzień, nocą w migotliwej poświacie zielonych gwiazd mrugających – uśmiechniętego księżyca. Wiosną – pragnąc bym objąć ziemię parującą – do piersi przytulić – mgłą gęstą ulecieć, uróść, zgęstnieć, ściemnieć – tam w górze – Rozbłyskując w nocy zygzakiem błyskawicy. – Piorunem w ziemię uderzyć. Wrócić – w strugach ulewnych – pierwszej burzy. Odżywić, spoić! – każde „roślidełko”. Pęk każdy – w liść – kwiat – zamienić. Krzewy, drzewa, stawy, rzeki, norki, gniazda – wszystkim – wstrząsnąć! – Zapłodnić w krąg wszystko. Kazać żyć!”. Jak to miasteczko wygląda obecnie?

Mówimy o nich grypsy, ale właściwiej byłoby powiedzieć listy. Bo przecież ich treść jest z jednej strony intymna, mówiąca o miłości do żony i bólu rozstania, z drugiej pełna ojcowskich rad i wskazówek dla maleńkiego syna jak dobrze przeżyć życie i go nie zmarnować.

Na Rakowiecką 37 przychodzimy, żeby zobaczy miejsce, w którym działa się historia. Mury, dziedzińce i cele to niekiedy jedyni już świadkowie rozgrywających się tu kiedyś ludzkich dramatów, wprzęgniętych
w wielką politykę. Te biografie z czasów stalinowskich, a także późniejszych, przypadające na okres stanu wojennego i „Solidarności” ożywają na czas zwiedzania dzięki opowieściom przewodnika, prowadzącego nas do więziennych pawilonów, czy pod Ścianę śmierci.

W umysłowości rtm. Witolda Pileckiego nie było miejsca dla politycznego pozerstwa, pustych frazes w, ukrywających zakłamanie, tym bardziej dla egocentryzmu. Zawsze wymagał od siebie i innych, dlatego pod wpływem oświęcimskich doświadczeń posuwał się do istotnej refleksji, wskazując, aby wolę naprawiania świata każdy człowiek, i każdy polityk, rozpoczynał od pracy nad sobą.

Mama wiedziała, czego dokonał mój wuj, Witold Pilecki. Pomagała mu podczas wojny i po jej zakończeniu. Była zaprzysiężona w Tajnej Armii Polskiej. Wiem, jak przeżywała to, że tak duża niesprawiedliwość spotkała go za życia i po śmierci. Nie mogła się z tym pogodzić, więc starała się ocalić jego pamięć. Dlatego warto poznać jej wspomnienia, napisane w latach osiemdziesiątych. Tak moja mama spisała swoje wspomnienia

W ostatnim, pomorskim etapie szlaku bojowego 5. Wileńskiej Brygady AK, w polowych oddziałach pozostawały trzy sanitariuszki: Danuta Siedzikówna ps. „Inka”, Lidia Lwow ps. „Lala” oraz Janina Wasiłojć ps. „Jachna”. „Jachna” i„Lala” były nie tylko towarzyszkami broni– były przyjaciółkami. Połączyła je wojna i służba Polsce. Gdy wyszły z więzienia, pozostały w bliskim kontakcie, choć mieszkały w innych miastach: Janina w Szczecinie, Lidia w Warszawie. Wspierały się, rozumiały, zwierzały z największych obaw, dzieliły radościami. Stały się rodziną. Ich dzieci mówiły na nie „ciocia”.