Śmierć Gracjana Fróga

Gracjan Fróg ps. „Szczerbiec” – należał do grona najzdolniejszych dowódców wileńskiej Armii Krajowej. Ur. 8 grudnia 1911 r. w Laskówce, pow. Brzozów w woj. lwowskim. Syn Stanisława i Bronisławy z Pawłowskich. Pochodził z rodziny włoskiej od wieków osiadłej w Polsce. W 1930 r. zdał maturę w Tarnobrzegu i wstąpił do Szkoły Podchorążych Piechoty w Komorowie-Ostrowi Mazowieckiej. Ukończył ją w 1933 r. W 1936 awansowany do stopnia porucznika i skierowany do Centrum Wyszkolenia Broni Pancernej w Modlinie. Służył kolejno w 4. batalionie pancernym w Brześciu nad Bugiem, 7. batalionie pancernym w Grodnie i Dywizji Pancernej Wilnie.
W kampanii wrześniowej w 1939 był dowódcą szwadronu techniczno-gospodarczego Dywizji Pancernej Wileńskiej Brygady Kawalerii. Brygada wchodziła w skład Grupy Operacyjnej gen. Rudolfa Dreszera. Po bitwie pod Tomaszowem Lubelskim dostał się do niewoli niemieckiej, a której uciekł, kierując się do Przemyśla. Tam został aresztowany przez Sowietów, jednak ponownie uciekł 3 listopada 1939 r. i wrócił do Wilna.
Od listopada 1939 w Kole Pancerniaków, członek tajnej organizacji wojskowej Koła Pułkowe. 19 marca 1941 r. został aresztowany przez NKWD i osadzony w więzieniu w Wilnie. 23 czerwca 1941 r. został uwolniony przez polskich kolejarzy, którzy z transportu więźniów kierowanego w głąb Rosji odczepili kilka końcowych wagonów.
Po wkroczeniu Niemców do Wilna ponownie w konspiracji, gdzie współtworzył tzw. 1. Pułk Pancerny im. Króla Bolesława Chrobrego. We wrześniu 1943 r. zorganizował dwudziestoosobowy oddział partyzancki AK działający okolicy Sużan. Przyjął pseudonim „Góral”, a następnie „Szczerbiec” i „Zapora”. Od grudnia dnia 1943 do końca lutego 1944 współpracował z 6. Brygadą Pancerną Adama Boryczki, podejmując kilka akcji zbrojnych, m.in. w Turgielach, Rudominie, Polanach i Mikuliszkach.
Jego liczący 100 partyzantów odział został mianowany III Brygadą Partyzancką. Nocą z 29 na 30 marca 1943 r. brygada opanowała miasto Nowa Troki. 14 maja 1943 r. w bitwie gdzie „Szczerbiec” został ranny, zdobyła ona Murowaną Oszmiankę. Dołączył do niej pluton Szarych Szeregów z Wilna.
Podkomendny „Szczerbca” Józef Bandzo ps. „Jastrząb” tak go wspominał w swojej autobiografi „Tak było”: „Wszyscy byliśmy bardzo przywiązani do „Szczerbca” i traktowaliśmy go jak ojca. Był wymagający, ale nadzwyczaj sprawiedliwy. W ocenach brał pod uwagę przede wszystkim zasługi położone dla oddziału”.
Podczas operacji „Ostra Brama” w akcji „Burza” III Brygada liczyła ok. 750 ludzi, dobrze uzbrojonych, wyszkolonych i umundurowanych. W walkach o Wilno zginęło 59 żołnierzy brygady, a wielu było rannych. Jego żołnierze w piosence partyzanckiej oddziału pt. „Przełamać los” śpiewali:
Bo nasza pieśń nie pachnie rozmarynem,
Nie ma w niej dziewcząt, ni pachnących ust -
Jak nasze życie pachnie krwią i dymem,
Pieszczotą rąk karabinowy spust.
Naszą muzyką cekaemów bicie,
Nocne ataki nam rozrywką są,
Choć wrogi pocisk przetnie czyjeś życie,
Kto pozostanie – wywalczy wolność swą.
Dość mamy mąk, skończyła się cierpliwość.
Dość pełnych więzień i spalonych miast.
Mścicielska pięść wymierzy sprawiedliwość,
A nasza pieśń popłynie aż do gwiazd.
W lipcu 1944 r., „Szczerbiec” został aresztowany przez NKWD w Boguszach, więziony Wilnie, następnie w obozach w Riazaniu i Diagilewie, skąd uciekł 1 marca 1946 w jednej z nielicznych udanych i najgłośniejszych ucieczek z tego obozu. Dotarł do Wilna, skąd repatriował się do Łodzi. Tam został aresztowany 10 lipca 1948 r. pod fałszywym zarzutem działalności w Ośrodku Mobilizacyjnym Wileńskiego Oddziału Armii Krajowej płk. Antoniego Olechnowicza. W brutalnym śledztwie oskarżono go o współpracę z Niemcami w zwalczaniu partyzantki sowieckiej na Wileńszczyźnie. 13 listopada 1950 Wojskowy Sąd Rejonowy w Warszawie skazał go na karę śmierci. Został stracony na Rakowieckiej 11 maja 1951 r., a w postępowaniu rehabilitacyjnym uniewinniony w styczniu 1959 r.
Ciała „Szczerbca” do dziś nie odnaleziono. 1 marca 2018 r. za swojego patrona przyjęła go 4 Warmińsko-Mazurska Brygada Obrony Terytorialnej.