Mundur„Zapory”

​

Stanisław Staniulewicz urodził się 17 lipca 1912 roku w Dziwiszkach. Po ukończeniu czterech klas szkoły powszechnej rozpoczął pracę w rodzinnym gospodarstwie. Po wybuchu II wojny światowej zasilił wileńskie struktury Związku Walki Zbrojnej i przyjął pseudonim „Maciuś”. Po wkroczeniu Niemców został przydzielony do 8. Oszmiańskiej Brygady Armii Krajowej, która prowadziła działania zbrojne, walcząc zarówno z Wehrmachtem, jak i sowiecką partyzantką. Staniulewicz, wraz z rozwojem wydarzeń na froncie, zmieniał miejsca przydziału i stacjonowania. Brał udział w zajęciu Wilna w lipcu 1944 roku, a po likwidacji jego oddziału wstąpił do armii Berlinga, z której zdezerterował pod koniec tego samego roku. Jego „druga konspiracja” rozpoczęła się na początku 1945 roku, kiedy wstąpił do oddziału mjr. Hieronima Dekutowskiego „Zapory”. W maju został przydzielony do 2. kompanii pod dowództwem por. Romana Sochala „Juranda”, wraz z którym brał udział w rozbrajaniu posterunków MO w Urzędowie i Józefowie oraz w walce z NKWD i UB w Kolonii Ratoszyn w czerwcu 1945 roku i w rozbrojeniu posterunków MO w Polichnie, Bychawie, Wojciechowie i Bełżycach w lipcu 1945 roku. 2 sierpnia 1945 roku komuniści ogłosili amnestię, której celem była likwidacja antysowieckiego podziemia. Szacuje się, że z grupy „Zaporczyków” skorzystało z niej 103 żołnierzy. Pozostali nie ufali zapewnieniom komunistycznych władz i dalej się ukrywali. Wśród nich był zarówno „Zapora”, jak i „Maciuś”. Pierwszy z nich planował wraz z najbliższymi żołnierzami wyjechać do amerykańskiej strefy okupacyjnej, a Staniulewicz ukrył się w Chodlu, gdzie przebywała jego narzeczona. Drogi mjr. Dekutowskiego i Staniulewicza ponownie przecięły się w 1946 roku, kiedy to „Zapora” wrócił na Lubelszczyznę po nieudanym wyjeździe za granicę. „Maciuś” kolejny raz wstąpił do jego oddziału. W tym samym czasie planował ślub ze swoją narzeczoną. I to właśnie od tej uroczystości w 1946 roku zaczyna się historia bluzy mundurowej mjr. Dekutowskiego. Według relacji „Maciusia” z 1994 roku, „Stary” (tak podkomendni mówili o „Zaporze”) sam go namawiał do ożenku, ponieważ para spodziewała się dziecka. Dał mu również list do proboszcza w Chodlu, który znał „Zaporę” i zgodził się przyjąć zapowiedzi od Staniulewicza. „Zapora” był jednym z ważniejszych gości na ślubie, pełniąc rolę świadka. Ponadto pobłogosławił nowożeńców razem z teściową „Maciusia” i w zastępstwie ojca poprowadził pannę młodą do ołtarza. W prezencie dał swój mundur „Maciusiowi”, bo ten nie miał odpowiedniego ubrania na tak ważny dzień. Staniulewicz wziął w nim nie tylko ślub, ale zakładał go na wszystkie inne ważne okazje, np. na chrzest córki Lidii, z którego zachowało się zdjęcie potwierdzające, że „Maciuś” nosił kurtkę mundurową „Zapory”. Trzeba podkreślić, że bluza była prezentem, a nie pożyczką. Początkowe przypuszczenia prowadziły do wniosku, że „Zapora” ją tylko pożyczył i nie zdążył jej odebrać. Wynikało to bezpośrednio z relacji samego „Maciusia”, który w wywiadzie udzielonym Ewie Kurek, autorce książki „Zaporczycy 1943–1949”, mówił: „Stary” był na moim weselu, na ślub pożyczył mi swój mundur. Jednak jego córka Lidia Staniulewicz przekonuje, że użycie przez jej ojca zwrotu „pożyczył” było swoistym skrótem myślowym, przejęzyczeniem, wywołanym emocjami. Wspomina, że od dziecka bluza mundurowa „Zapory” była dla jej rodziny bezcenną pamiątką, wręcz relikwią. Gdyby to była jedynie pożyczka, jej ojciec z pewnością nie omieszkałby jej oddać. Fakt, że był to prezent ślubny, potwierdza również środowisko „Zaporczyków”, które skupia ostatnich żyjących żołnierzy i ich rodziny.

​