21 lat temu zmarł Tadeusz Płużański

Tadeusz Płużański- ur. 15 sierpnia 1920 r. w Miechowie, zm. 16 sierpnia 2002 r. w Warszawie - żołnierz AK, więzień stalinowski na Rakowieckiej 37, uczestnik wojny obronnej 1939, członek Grupy rtm. Pileckiego, historyk filozofii, pisarz, pedagog.

Dzieciństwo spędził w Wilnie, gdzie m.in. wstąpił do harcerstwa. W maju 1939 roku ukończył liceum im. T. Czackiego w Warszawie. We wrześniu zgłosił się na ochotnika do 77. Pułku Piechoty. 20 września został ciężko ranny w bitwie pod Janowem Lubelskim. Po zakończeniu działań wojennych od grudnia 1939 roku działał w konspiracji, w Polskiej Ludowej Akcji Niepodległościowej i w Tajnej Armii Polskiej (jej współzałożycielem był Witold Pilecki), która weszła w skład Armii Krajowej. Pod koniec 1940 roku został aresztowany przez Gestapo w związku ze sprawą tajnej organizacji "Gryf Pomorski", został skazany i trafił do obozu w Stutthof (więzień nr 10525). Przeżył m.in. dlatego, że przez dłuższy czas pracował w stolarni, a potem w kuchni. Wielu współwięźniów zawdzięcza mu życie, gdyż on nielegalnie dostarczał im dodatkowe porcje żywności, za co mógł zostać zastrzelony. Wyszedł z obozu dopiero z chwilą zakończenia wojny, 9 maja 1945 roku. Był jednym z najdłużej przebywających w obozie. Ojca Tadeusza Płużańskiego, Wacława (pracował jako nauczyciel), Niemcy zakatowali na Pawiaku. Dla Płużańskiego rozpoczęła się druga konspiracja, jako oficer AK został członkiem WiN, a w 1946 roku nawiązał kontakt z Witoldem Pileckim i stał stał się jednym z jego współpracowników. Jako kurier pojechał z raportami dotyczącymi działalności Sowietów na terenie Polski do dowództwa II Korpusu we Włoszech.

Został aresztowany w maju 1947 roku. Jednym z prowadzących śledztwo, w czasie którego Tadeusz Płużański był bity, torturowany fizyczne i psychiczne, był Józef Różański (pomagali mu także Eugeniusz Chimczak i Adam Humer). Wyrok w pokazowym procesie tzw. grupy Witolda (Witold Pilecki, Maria Szelągowska, Ryszard Jamontt-Krzywicki, Maksymilian Kaucki, Witold Różycki, Makary Sieradzki, Jerzy Nowakowski) zapadł 15 marca 1948 r. i brzmiał: podwójna kara śmierci. W celi śmierci na Rakowieckiej spędził dwa miesiące. Kara śmierci została zamieniona na dożywocie. Płużański spędził w więzieniu we Wronkach ponad osiem lat. Wolność odzyskał 10 czerwca 1956 roku.

Po wyjściu ze stalinowskiego więzienia pracował przez rok jako ślusarz (zawód ten zdobył w obozie w Stutthofie). Eksternistycznie studiował ekonomię polityczną w Wyższej Szkole Handlowej w Poznaniu, a następnie od 1957 rozpoczął studia na Wydziale Filozofii Uniwersytetu Warszawskiego. Na swoje utrzymanie zarabiał, pracując jako dziennikarz w Agencji Robotniczej. Stopień magistra uzyskał w 1961 roku, wkrótce potem (1964) zrobił doktorat, a pięć lat później habilitował się. Tytuł profesora otrzymał w roku 1979. Pracował w Instytucie Filozofii i Socjologii PAN, a od 1995 był kierownikiem katedry filozofii Wyższej Szkoły Handlu i Prawa w Warszawie. Jeszcze przed uzyskaniem profesury udało mu się doprowadzić do zatarcia śladów skazania przez Ministerstwo Sprawiedliwości PRL. Prokuratorzy z Naczelnej Prokuratury Wojskowej w 1990 r. wnieśli do Sądu najwyższego wniosek o rewizję procesu grupy rotmistrza Pileckiego. Pierwotnie wniosek przewidywał rehabilitację, jednak Płużański wywalczył anulowanie wyroków.

Odznaczony Medalem Za Wojnę Obronną 1939, Krzyżem Oświęcimskim, Medalem Komisji Edukacji Narodowej. Swoje wspomnienia zebrał w książce "W otchłani", a wiersze - które zaczął pisać w późnym wieku - w tomiku "De profundis".

Na zdjęciu: Grupa Pileckiego podczas procesu, marzec 1948. W pierwszym rzędzie "obrońcy", w drugim oskarżeni.