Anna Stawicka-Kołakowska – najmłodszy więzień polityczny PRL
Kobiety zawsze czynnie uczestniczyły w działalności opozycyjnej. Wiele z nich w okresie stanu wojennego zostało aresztowanych i przebywało w więzieniach. Najmłodszym więźniem politycznym PRL była Anna Stawicka-Kołakowska (rocznik 1964!), która od 1980 r. czynnie uczestniczyła w działaniach opozycyjnych, m.in. brała udział w wiecach rocznicowych i demonstracjach protestacyjnych w Gdańsku.
W październiku 1980 r. wstąpiła do Ruchu Młodej Polski, kolportowała ulotki i wydawnictwa niezależne, w tym m.in. pismo „Bratniak”. W grudniu 1981 r. współorganizowała modlitwy w intencji ojczyzny w kaplicy Matki Boskiej Ostrobramskiej w bazylice Mariackiej w Gdańsku.
Wspominając ten okres napisała po latach: „Kiedy gen. Wojciech Jaruzelski zakomunikował całej Polsce, że wprowadza stan wojenny chwyciłam nożyczki i brystol, żeby przygotować szablon z orłem w koronie, za pomocą którego zamierzałam nazajutrz obmalować ściany w szkole”. Zamysł ten nie został jednak zrealizowany, gdyż szkoła została zamknięta, a zajęcia odwołane”.
Anna Stawicka była rozpracowywana wraz z innymi działaczami RMP w ramach sprawy operacyjnego rozpracowania prowadzonej w latach 1981-1982 przez Komendę Wojewódzką Milicji Obywatelskiej w Gdańsku. W dokumentacji tej sprawy odnotowano fakt, że w dniu 28 stycznia 1982 r. działacze RMP spotkali się w kawiarni „Mokka” i Kołakowska została wówczas zatrzymana, ale zwolniono ją ze względu na młody wiek.
Aresztowano ją dopiero 2 marca 1982 r. podczas przerwy między lekcjami w szkole. Wspominając ten dzień napisała: „2 marca podczas przerwy przyszła po mnie pani wicedyrektor i poprosiła do swojego gabinetu. Gdy zobaczyłam dwóch tajniaków, zrobiło mi się gorąco. Wicedyrektor powiedziała, że pojadę z nimi na przesłuchanie. Na korytarzu smutnym spojrzeniem pożegnał mnie pan od p.o., po czym od razu zadzwonił do mojej mamy”.
W dniu 22 kwietnia 1982 r. Sąd Marynarki Wojennej w Gdyni skazał Annę Stawicką na podstawie art. 48 dekretu z dnia 12 grudnia 1981 r. o stanie wojennym na karę trzech lat pozbawienia wolności i rok pozbawienia praw publicznych, zarzucając jej m.in., że drukowała i rozpowszechniała „tytułowane jako »Oświadczenie« podpisane Ruch Młodej Polski, w treści którego znajdowały się stwierdzenia, iż osoby internowane w czasie wprowadzonego stanu wojennego przetrzymywane są w obozach koncentracyjnych, rządy w kraju sprawuje dyktatura wojskowa, a ponadto w którym Radę Ocalenia Narodowego określa się mianem Hunty Zniszczenia Narodowego”.
Ostatecznie Anna Stawicka przebywała w więzieniu w Fordonie kilka miesięcy. W dniu 11 sierpnia 1982 r. Sąd Pomorskiego Okręgu Wojskowego w Bydgoszczy wyraził zgodę na roczną przerwę w odbywaniu kary więzienia ze względu na konieczność kontynuowania przerwanej przez nią nauki. W lipcu 1983 r. Sąd Marynarki Wojennej w Gdyni ponownie rozpatrzył jej sprawę i wydał wyrok uniewinniający orzekając „iż w sprawie Anny Stawickiej brak jest jakichkolwiek bezpośrednich dowodów stwierdzających fakt, iż wymieniona w dniu 3 stycznia 1982 r. w Gdańsku kolportowała oświadczenie podpisane »Ruch Młodej Polski«, a zawierające w swej treści fałszywe wiadomości, mogące wywołać niepokój publiczny”.
W przechowywanych w zasobie Instytutu Pamięci Narodowej aktach Sądu Marynarki Wojennej w Gdyni odnaleźć można m.in.: wyrok Sądu Marynarki Wojennej w Gdyni z 22 kwietnia 1982 r. skazujący Annę Stawicką na karę trzech lat pozbawienia wolności, postanowienie Sądu Pomorskiego Okręgu Wojskowego w Bydgoszczy z 11 sierpnia 1982 r. wyrażające zgodę na przerwę w odbywaniu przez nią kary, a także uniewinniający ją wyrok Sądu Marynarki Wojennej w Gdyni z 4 lipca 1983 r. Istotnym źródłem informacji o niej są również znajdujące się w zasobie IPN akta paszportowe, świadczące m.in. o zastrzeżeniu jej wyjazdów zagranicznych do wszystkich krajów świata.
W 2016 r. Anna Stawicka-Kołakowska została odznaczona Krzyżem Wolności i Solidarności przyznawanym zasłużonym działaczom opozycji antykomunistycznej.
Więcej ciekawych historii i dokumentów z zasobu IPN można znaleźć na portalu Przystanek Historia w tematyce Archiwum IPN, https://przystanekhistoria.pl/pa2/tematy/archiwum-ipn
Na zdjęciu:
1. Anna Maria Stawicka, 1983 r. Zdjęcie z akt paszportowych (fot. z zasobu IPN, sygn. IPN Gd 645/257847)
2. Postanowienie Sądu Pomorskiego Okręgu Wojskowego w Bydgoszczy z 11 sierpnia 1982 r. wyrażające zgodę na roczną przerwę w odbywaniu kary przez Annę Stawicką (sygn. IPN Gd 253/9513)
3. „Oświadczenie” sygnowane przez Ruch Młodej Polski (sygn. IPN Gd 253/9511)
4. Karta Karna dotycząca Anny Marii Stawickiej (sygn. IPN Gd 253/9514 t. 1)