Kongres „Dekada Wyklętych”

W dniach 3 - 5 września w Warszawie i Pile odbył się Ogólnopolski Kongres „Dekada Wyklętych”. Organizatorami Kongresu było Muzeum Żołnierzy Wyklętych i Więźniów Politycznych PRL, Instytut Pamięci Narodowej oddział w Poznaniu.

Kongres zainaugurowała uroczysta Msza św. w Muzeum Żołnierzy Wyklętych i Więźniów Politycznych PRL przy ul. Rakowieckiej 37 w Warszawie, po której ks. Tomasz Trzaska, kapelan Muzeum oraz ks. Jarosław Wąsowicz poświęcili symboliczne srebrne "Serce dla Inki" - w hołdzie dla młodziutkiej bohaterki polskiego podziemia niepodległościowego. Uroczystość dopełnił koncert zespołu „Wataha pod biało-czerwoną” – pod egidą Małgorzaty Godlewskiej (Studio S3).

Kolejny etap kongresu, na który złożyły się wkłady, debaty i panele dyskusyjne z udziałem naukowców, regionalistów, społeczników, artystów zaangażowanych w upamiętnianie niepodległościowego podziemia po 1945 r., jak również koncerty dla młodzieży szkolnej oraz dla mieszkańców Piły - miał miejsce w Pile. W Kongresie udział wzięli: Dyrektor Muzeum Żołnierzy Wyklętych i Więźniów Politycznych PRL prof. Filip Musiał, kierownik działu Informacji, Promocji i Wydawnictw Jarosław Wróblewski, prezes Instytutu Pamięci Narodowej dr. Karol Nawrocki, z-ca prez. IPN prof. Krzysztof Szwagrzyk, szef Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych Jan Józef Kasprzyk, historyk Leszek Żebrowski, syn zamordowanego po wojnie na Rakowieckiej Edmunda Bukowskiego „Zbyszka” Krzysztof Bukowski oraz syn zamordowanego w 1963 r. Józefa Franczaka „Lalusia” Marek Franczak.

Zachęcając do udziału w Kongresie, ks. Jarosław Wąsowicz i Dyrektor Filip Musiał podkreślali rozmach wydarzenia oraz jego znaczenie i cel:

W dniach 4 i 5 września spotkamy się w Pile, mieście gdzie Stowarzyszenie Pilskich Patriotów od wielu lat bardzo aktywne i skutecznie upamiętniania Żołnierzy Wyklętych, poprzez; cykliczne marsze ulicami miasta, spotkania ze świadkami historii, koncerty, murale czy coroczne biegi „Tropem Wilczym”. Będziemy filmować i dokumentować wszystkie panele dyskusyjne, aby każdy mógł uzyskać praktyczną wiedzę o tym jak ważna i potrzebna jest pamięć o zapomnianych przez lata polskich bohaterach, będą do ważne wydarzenia również dla uczniów i mieszkańców Piły – podkreślił ks. Jarosław Wąsowicz.

Chcemy porozmawiać o fenomenie jakim jest powrót po latach do zbiorowej pamięci żołnierzy podziemia niepodległościowego. Wymienić swoje doświadczenia zarówno na polu ogólnopolskimi jak i działań w lokalnych środowiskach. Porozmawiać z historykami i badaczami i tymi co upowszechniają ideę i pamięć Żołnierzy Wyklętych. Podsumować, co udało się zrobić przez ostatnią dekadę, a co jeszcze jest przed nami. To będzie dobry czas wymiany doświadczeń na wielu polach: nauki, badań historycznych, prac poszukiwawczych, edukacji, upamiętniania, wydarzeń, a także inspiracji kulturalnych, filmowych, muzycznych czy sportowych. Powstające przy Rakowieckiej w Warszawie Muzeum, którym kieruję, też jest owocem tej dekady – podsumowuje dr. hab. Filip Musiał, dyrektor Muzeum Żołnierzy Wyklętych i Więźniów Politycznych PRL, które jest współorganizatorem Kongresu.

W poniedziałek, 4 września 2023 r. pierwszy panel odbył się w Hotelu Gromada, przy ul. Piastów 15, w Pile.

O godz. 10.00 ks. dr Jarosław Wąsowicz SDB dokonał uroczystego otwarcia Kongresu. Głos zabrali: prezesa IPN dr Karol Nawrocki i minister Jan Kasprzyk, który wręczył medale „Pro Patria” organizatorom dziesięciu edycji Pilskich Dni Pamięci Żołnierzy Wyklętych i Ogólnopolskiej Inicjatywy „Serca dla Inki” upamiętniającej Danutę Siedzikównę, sanitariuszkę 5. Wileńskiej Brygady AK. Medalem uhonorowany został ks. Jarosław Wąsowicz a także m.in. Paweł Piekarczyk. Odznaczenia ProPatria przyznano także: ks. Kazimierzowi Chudzickiemu, Markowi Fijałkowskiemu, Damianowi Jagle, Edwinowi Klessie, Przemysławowi Leńcowi, Januszowi Rybińskiemu, Maciejowi Strychaczowi, Piotrowi Tomaszowi, Beacie Wolskiej i Michałowi Zimnemu.

Ksiądz Jarosław Wąsowicz uhonorowany został także specjalnym medalem przez prezesa IPN dr. Karola Nawrockiego.

Pierwszy panel dyskusyjny poświęcony był bohaterce niezłomnej i nosił tytuł: Danuta Siedzikówna „Inka”. Pamięć i tożsamość. Moderatorem spotkania był ks. dr Jarosław Wąsowicz SDB – pomysłodawca akcji „Serce dla Inki”, zaś prelegentami byli:

1. dr Karol Nawrocki - prezes IPN

2. dr. hab. Krzysztof Szwagrzyk – wiceprezes IPN, dyrektor Biura Poszukiwań i Identyfikacji IPN

3. Marzena Kruk - dyrektor Archiwum IPN

4. Piotr Szubarczyk – publicysta, emerytowany pracownik IPN o. Gdańsk

5. Bogusław Łabędzki – IPN o. Białystok, Stowarzyszenie Historyczne im. Danuty Siedzikówny „Inki”

Moderatorem kolejnego panelu pt. Wyklęci w badaniach naukowych był dr hab. Filip Musiał, dyrektor Muzeum Żołnierzy Wyklętych i Więźniów Politycznych PRL. W panelu udział wzięli:

1. dr. hab. Piotr Niwiński – prof. Uniwersytetu Gdańskiego, IPN o. Gdańsk

2. dr Wojciech Muszyński – IPN o. Warszawa

3. dr Mirosław Surdej – IPN o. Rzeszów

Wracamy po swoich. Sukcesy i porażki w poszukiwaniach miejsc pochówków Żołnierzy Wyklętych - brzmiał tytuł trzeciego panelu dyskusyjnego, któremu moderował Tadeusz Płużański, historyk, publicysta, zaś głos zabrali:

1. dr. hab. Krzysztof Szwagrzyk - wiceprezes IPN, dyrektor Biura Poszukiwań i Identyfikacji IPN

2. ks. Tomasz Trzaska - Biuro Poszukiwań i Identyfikacji IPN

3. Jarosław Wróblewski - kierownik Działu Muzeum Żołnierzy Wyklętych i Więźniów Politycznych PRL

4. Krzysztof Bukowski - syn Edmunda Bukowskiego „Zbyszka”

5. Marek Franczak - syn Józefa Franczaka „Lalusia”

Po przemówieniu Wojewody Wielkopolskiego Michała Zielińskiego, zebrani zasiedli do czwartego panelu - Propaganda komunistyczna i postkomunistyczna wobec niepodległościowego podziemia, który poprowadził Kajetan Rajski, członek Rady Muzeum Żołnierzy Wyklętych i Więźniów Politycznych PRL. W gronie prelegentów znaleźli się:

1. Leszek Żebrowski - historyk

2. dr Wojciech Muszyński – IPN o. Warszawa

3. Michał Ostapiuk –IPN o. Białymstoku

Piąty panel - Kościół wobec podziemia niepodległościowego - poprowadził dr hab. Rafał Łatka z UKSW, BBH IPN, a głos zabrał:

1. prof. Jan Żaryn - Dyrektor Instytut Dziedzictwa Myśli Narodowej im. R. Dmowskiego i I.J. Paderewskiego, UKSW

2. ks. dr Jarosław Wąsowicz SDB - Archiwum Salezjańskie Inspektorii Pilskiej, Salezjański Instytut teologiczny w Krakowie

3. o. Krzysztof Dorosz SJ – historyk, dyrektor archiwum oo. Jezuitów w Warszawie

4. dr Krzysztof Andrzej Kierski - IPN delegatura Olsztyn

O godz. 18.00 w Kościele pw. Świętej Rodziny w Pile odprawiona została uroczysta Msza św. w intencji Ojczyzny pod przewodnictwem bp Zbigniewa Zielińskiego, po której biskup poświęcił nowe epitafium pamięci bł. kard. Stefana Wyszyńskiego.

Przy okazji miasto Piła poszczyciło się swoimi tablicami - Danuty Siedzikówny Inki, niezłomnego Biskupa Baraniaka, Żołnierzy AK i ofiar represji NKWD, 40-lecia Solidarności i papieża Polaka w 40-lecie jego kapłaństwa.

We wtorek 5 września 2023 r., po koncercie Pawła Piekarczyka w szkołach w Pile i Trzciance w Powiatowej i Miejskiej Bibliotece Publicznej im. Pantaleona Szumana w Pile, w pilskim Hotel Gromada odbyła się promocja albumu Romualda Rzeszutka „Chcieli nas zakopać! Nie wiedzieli, że jesteśmy ziarnem…”

Tego dnia jako pierwszy wystartował panel: Upamiętnienie „Żołnierzy Wyklętych” na Kresach, którego moderator był Eugeniusz Gosiewski ze Stowarzyszenia Odra-Niemen. Głos zabrali:

1. Michał Wołłejko - Instytut św. Maksymiliana Kolbego

2. Rajmund Klonowski - „Kurier Wileński”

3. dr hab. Piotr Niwiński – IPN Gdańsk

4. Tadeusz Romanowski – Wspólnota Miłosierdzia Bożego w Solecznikach

Moderatorem drugiego panelu - Ogólnopolskie i regionalne periodyki popularyzujące tematykę niepodległościowego podziemia - był ks. dr Jarosław Wąsowicz – red. „Zeszytów Historycznych Pilskich Dni Pamięci Żołnierzy Wyklętych”. W panelu udział wzięli:

1. Kajetan Rajski - red. naczelny „Kwartalnika Wyklęci”

2. Jarosław Wróblewski - kierownik działu MŻWiWP PRL oraz redaktor naczelny biuletynu „Rakowiecka 37”

3. Dyrektor Muzeum Żołnierzy Wyklętych i Więźniów Politycznych PRL dr. hab. Filip Musiał – redaktor „Zeszyty Historyczne WiN"

4. Jan Ruman – red. naczelny „Biuletyn IPN”

Dr hab. Rafał Reczek - dyrektor oddziału IPN w Poznaniu otworzył panel 3: "Regionalny wymiar popularyzacji historii Żołnierzy Wyklętych. Przykład Wielkopolski", w którym głos zabrali:

1. dr hab. Waldemar Handke - Leszno

2. ks. dr Michał Sołomieniuk - Archiwum Archidiecezjalne w Gnieźnie

3. dr Rafał Sierchuła – IPN o. Poznań

4. Przemysław Leniec – prezes Stowarzyszenia Pilscy Patrioci

5. Alicja Siałkowska - członek Prezydium Zarządu Głównego Związku Żołnierzy Narodowych Sił Zbrojnych

Kierownik Działu Informacji, Promocji i Wydawnictw Muzeum Żołnierzy Wyklętych i Więźniów Politycznych PRL oraz redaktor naczelny biuletynu „Rakowiecka 37” poprowadził czwarty panel, pt. "Upamiętnianie niepodległościowego podziemia w przestrzeni społecznej (pomniki, tablice pamiątkowe, nazewnictwo ulic, szkół, drużyn harcerskich, działania grup rekonstrukcyjnych)". W dyskusji udział wzięli:

1. Romuald Rzeszutek – inicjator budowy pomnika Żołnierzy Wyklętych-Niezłomnych w Mielcu

2. Mariusz Jabłoński – prezes Stowarzyszenia Patriotyczny Głogów

3. Marcin Krzysztofik – IPN o. Lublin

4. Jacek Karczewski– Mazowiecki Urząd Wojewódzki w Warszawie Oddział Dziedzictwa Kulturowego i Ochrony pamięci Narodowej

Panel 5 - Instytucje pielęgnujące pamięć o Żołnierzach Wyklętych - Moderator: red. Jan Ruman, prelegenci:

1. zaproszony był prof. Przemysław Czarnek – Minister Edukacji i Nauki

2. dr. hab. Filip Musiał – dyrektor Muzeum Żołnierzy Wyklętych i Więźniów Politycznych PRL w Warszawie

3. Janusz Kotowski – dyrektor Muzeum Żołnierzy Wyklętych w Ostrołęce

4. Adam Siwek, dyrektor Biura Upamiętniania Walk i Męczeństwa IPN

Panel 6 - Stowarzyszenia pozarządowe na rzecz upamiętniania Żołnierzy Wyklętych - poprowadził Tadeusz Płużański – Fundacja „Łączka”, głos zabrali:

1. Ilona Gosiewska – Stowarzyszenie Odra-Niemen

2. Anna Szczepańska - Stowarzyszenie im. gen. bryg. Bolesława Nieczuja-Ostrowskiego

3. Mariusz Birosz – Stowarzyszenie „Brygada Inki”

4. Mariusz Jabłoński – Stowarzyszenie Patriotyczny Głogów

Panel 7: Historia Żołnierzy Wyklętych w przestrzeni kultury (muzyka, film, teatr, popkultura) - moderowany był przez Jana Rumana z IPN, w gronie zaproszonych przedmówców znaleźli się:

1. Arkadiusz Gołębiewski – inicjator Festiwalu NNW

2. Paweł Piekarczyk - Kluby Gazety Polskiej

3. Magdalena Janeczek – Zespół Forteca

4. Konrad Łęcki – reżyser filmu „Wyklęty”

Debatę podsumowującą, pt. Dekada „Wyklętych – sukcesy, porażki, wyzwania na przyszłość” - poprowadził dr Paweł Piotr Warot, dyrektor TVP Olsztyn. W dyskusji głos zabrali:

1. dr hab. Filip Musiał - Dyrektor Muzeum Żołnierzy Wyklętych i Więźniów Politycznych PRL

2. dr Tomasz Łabuszewski

3. dr hab. Piotr Niwiński

4. dr Rafała Sierchuła

5. Leszek Żebrowski

6. Tadeusz Płużański

7. dr Michał Ostapiuk

8. dr Maciej Korkuć

9. dr Wojciech Muszyński

Partnerami Projektu byli:

Instytut Dziedzictwa Myśli Narodowej im. Romana Dmowskiego i Ignacego Jana Paderewskiego

Muzeum Żołnierzy Wyklętych w Ostrołęce

Stowarzyszenie „Odra – Niemen”.

Stowarzyszenie Brygada „Inki” z Czarnego

Fundacja „Łączka”

Fundacja „Kwartalnika Wyklęci”

Stowarzyszenie Historyczne im. Danuty Siedzikówny „Inki”

Stowarzyszenie im. Gen. Bolesława Nieczuja-Ostrowskiego

Fundacja Non Notus

Powiat Pilski

Patronat Honorowy nad wydarzeniem objął:

dr Karol Nawrocki, prezes Instytutu Pamięci Narodowej

Jan Józef Kasprzyk, szef Urzędu ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych

Michał Zieliński, wojewoda Wielkopolski

Eligiusz Komarowski, starosta Pilski

Ks. Inspektor Tadeusz Itrych SDB, przełożony salezjańskiej Inspektorii pw. św. Wojciecha w Pile

Patronat Medialny: Radio Poznań, TV Republika, „Gazeta Polska”, Niezależna.pl, Magazyn Kurier Wileński, Nasza Historia; W Sieci Historii; Kwartalnik „Wyklęci”; „Glaukopis”

Koordynatorzy projektu: ks. dr Jarosław Wąsowicz SDB (Archiwum Salezjańskie Inspektorii Pilskiej) – przewodniczący komitetu organizacyjnego; członkowie komitetu: prof. dr hab. Filip Musiał (dyrektor IPN o. Kraków, dyrektor Muzeum Żołnierzy Wyklętych i Więźniów Politycznych PRL); dr hab. Rafał Reczek (dyrektor IPN o. Poznań); mgr Jarosław Wróblewski (Muzeum Żołnierzy Wyklętych i Więźniów Politycznych PRL), dr hab. Rafał Łatka (UKSW, BBH IPN).

Logistyka kongresu: Stowarzyszenie Pilscy Patrioci - Dorota Lewandowska, Joanna Leniec, Przemysław Leniec

Obsługa medialna Kongresu: ks. Maciej Sarbinowski SDB

Ks. Jarosław Wąsowicz podsumował Ogólnopolski Kongres "Dekada Wyklętych", który rozpoczął się w naszym Muzeum poświęceniem Serca dla "Inki": W Pile spotkali się ludzie, którzy włożyli w dzieło upamiętnienia niepodległościowego podziemia swoje serce, pasję, swój czas. Reprezentowali przeróżne środowiska, przybyli z niemal każdej części Polski i z Wileńszczyzny. Aby dać świadectwo, podzielić się swoim doświadczeniem i zachęcić się nawzajem do dalszego działania. Walka trwa!