Rzeszowski WiN
74 lata temu, w nocy 31 stycznia 1949 r. w piwnicach rzeszowskiego zamku ubeccy oprawcy zamordowali skazanych przez komunistyczny sąd na karę śmierci trzech działaczy Okręgu Rzeszowskiego Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”: Władysława Kobę, Leopolda Rząsę i Michała Zygo.
Władysław Koba ps. „Żyła” był prezesem Okręgu WiN, a jego zastępcą kierujący wywiadem WiN Leopold Rząsa „Wacław”. Michał Zygo ps. „Szymon” był wtyczką wywiadu WiN w Milicji Obywatelskiej. Trzej działacze zostali aresztowani przez UB w lipcu i wrześniu 1947 r.
Po zatrzymaniu umieszczono ich w areszcie śledczym Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Rzeszowie i byli poddawani torturom. Akt oskarżenia postawiono im 15 lutego 1948 r. po kilkumiesięcznym ciężkim śledztwie. Postawiono im zarzuty „przynależności do nielegalnej organizacji WiN”, „usiłowania przemocą zmiany ustroju Państwa Polskiego” i „zbierania wiadomości stanowiących tajemnicę państwową i wojskową”. Całą trójkę Wojskowy Sąd Rejonowy w Rzeszowie skazał 21 października 1948 r. na karę śmierci (skład sędziowski: przew. mjr Wacław Pietroń, sędzia por. Tadeusz Skup, ławnik ppor. Stanisław Piuler, prokurator mjr Filip Barski).
Wyrok na trzech niezłomnych wykonano 31.01.1949 r. w piętnastominutowych odstępach. W chwili śmierci Władysław Koba miał 35 lat, Leopold Rząsa 31, zaś Michał Zygo 32 lata.
Ich ciała tajnie pogrzebano w bezimiennej mogile na cmentarzu w Zwięczycy.
Jesienią 2015 r. na cmentarzu komunalnym w Rzeszowie zespół Samodzielnego Wydziału Poszukiwań IPN pod kierunkiem prof. Krzysztofa Szwagrzyka odnalazł szczątki trzech osób, skrępowane kablami elektrycznymi na wysokości szyi, bioder i nóg. Na czaszkach ofiar widoczne były ślady po kulach.
Późniejsze badania genetyczne potwierdziły przypuszczenia, iż odnaleziono szczątki trzech działaczy Okręgu Rzeszowskiego Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”.
Władysław Koba, Leopold Rząsa i Michał Zygo na odnalezienie czekali 66 lat.
Ich nazwiska jako zidentyfikowanych ogłoszono 9 czerwca 2016 r. w Pałacu Prezydenckim – w gronie 22 ofiar totalitaryzmów niemieckiego i sowieckiego.
Władysław Antoni Koba – pseud. „Marcin”, „Rak”, „Tor”, „Żyła”, ur. 8 stycznia 1914 r. w Jarosławiu; kpt., oficer służby stałej Wojska Polskiego, uczestnik wojny obronnej 1939 r. W konspiracji od grudnia 1939 r., od 1943 r. oficer dywersji Obwodu AK Jarosław i dowódca plutonu dywersyjnego. Po zajęciu Rzeszowszczyzny przez Armię Czerwoną był poszukiwany przez UB i NKWD. Jesienią 1944 r. został przeniesiony do Obwodu AK Przemyśl, gdzie objął funkcję adiutanta Komendy Obwodu. Po rozwiązaniu AK – Komendant Obwodu Przemyśl organizacji „Nie”, a następnie DSZ. Od września 1945 r. działacz Zrzeszenia WiN, w którym pełnił kolejno funkcje: kierownika Rady Przemyśl, od kierownika Rejonu Przemyśl, zastępcy prezesa Okręgu Rzeszów, a od maja 1947 r. prezesa tego Okręgu. Zatrzymany przez UB 26 września 1947 r. Skazany na karę śmierci. Zamordowany 31 stycznia 1949 r. w więzieniu na Zamku w Rzeszowie. 5 lutego 1992 r. Sąd Warszawskiego Okręgu Wojskowego wydał postanowienie stwierdzające nieważność wyroku WSR w Rzeszowie z 21 października1948 r. oraz postanowienia NSW z 5 stycznia 1949 r. Szczątki Władysława Antoniego Koby zostały odnalezione przez zespół IPN pod kierownictwem prof. Krzysztofa Szwagrzyka 7 września 2015 r. na cmentarzu w Zwięczycy.
Leopold Rząsa – pseud. „Wacław”, „Augustyn”, „Jesiotr”, ur. 23 lipca 1918 r. w Drabiniance (obecnie dzielnica Rzeszowa). Wiosną 1941 r. zaprzysiężony do ZWZ-AK, kierownik referatu informacji Rady WiN Rzeszów, a od końca 1946 r. kierownik Wydziału Informacji Okręgu WiN Rzeszów. Był odpowiedzialny za gromadzenie materiałów wywiadowczych o tematyce politycznej, gospodarczej i wojskowej. Od maja 1947 r. zastępca Władysława Koby „Marcina”, prezesa Okręgu WiN Rzeszów. 16 lipca 1947 r. zatrzymany przez UB. Podjął próbę ucieczki, skacząc z trzeciego piętra budynku WUBP przy ul. Jagiellońskiej. Po niemal półtorarocznym śledztwie skazany na karę śmierci. Zamordowany 31 stycznia 1949 r. w więzieniu na Zamku w Rzeszowie. 5 lutego 1992 r. Sąd Warszawskiego Okręgu Wojskowego unieważnił wyrok rzeszowskiego WSR z 21 października 1948 r. Szczątki Leopolda Rząsy zostały odnalezione przez zespół IPN pod kierownictwem prof. Krzysztofa Szwagrzyka 7 września 2015 r. na cmentarzu w Zwięczycy.
Michał Jan Zygo – pseud. „Szymon”, ur. 29 sierpnia 1917 r. w Rzeszowie. W latach 1937–1938 odbył służbę wojskową. Uczestnik wojny obronnej 1939 r., żołnierz Obwodu ZWZ Rzeszów, a następnie Inspektoratu ZWZ-AK Rzeszów. W 1942 r. – za zgodą przełożonych z AK – wstąpił do PPR. Wiosną1944 r. przygotowywał dla wywiadu AK raporty o rzeszowskich działaczach komunistycznych i agentach sowieckich. W sierpniu 1944 r. rozpoczął pracę jako urzędnik cywilny w Wojewódzkiej Komendzie Milicji Obywatelskiej w Rzeszowie. Od 1946 r. działacz WiN. Był najlepiej funkcjonującą „wtyczką” WiN w aparacie bezpieczeństwa. Od czerwca 1946 r. sporządzał miesięczne raporty dla kierownictwa Obszaru Południowego WiN. Zatrzymany przez UB 7 września 1947 r. Po wyjątkowo ciężkim śledztwie skazany na karę śmierci. Zamordowany 31 stycznia1949 r. w więzieniu na Zamku w Rzeszowie. Szczątki Michała Jana Zygi zostały odnalezione przez zespół IPN pod kierownictwem prof. Krzysztofa Szwagrzyka 7 września 2015 r. na cmentarzu w Zwięczycy.
#PowracamyPoSwoich #WładysławKoba #MichałZygo #LeopoldRząsa