Skromne są także znaleziska pochodzące z jamy grobowej oznaczonej litera V, w której ukryto szczątki czterech żołnierzy Wileńskiego Ośrodka Mobilizacyjnego AK, a wśród nich dowódcę V Brygady Wileńskiej, mjr. Zygmunta Szendzielarza „Łupaszkę” kilkanaście guzików, fragmenty obuwia, połamany grzebień, Nie można precyzyjnie określić, czyją były własnością - w zbiorowym dole przedmioty mogły ulegać przemieszczeniom.
W środkowej gablocie na drugim poziomie umieszczono szczególne przedmioty: medaliki i krzyżyki. Jest ich niewiele, nie maja łańcuszków (z jednym wyjątkiem), co świadczy o tym, ze były przez swych właścicieli ukrywane, być może zaszyte w odzieży Wystawa jest skonstruowana tak, by nie rozdzielać przedmiot6w wy- dobytych z jednej jamy, tzn. gablota odpowiada całości znaleziska wydobytego z jednego miejsca, jednak przedmioty o charakterze sakralnym zostały pokazane w innym kontekście, Znalazły się w jednej gablocie, ustawionej w centralnym punkcie I pietra Pawilonu X, przed kopia obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej. W kościołach w Polsce istnieje do dziś zwyczaj umieszczania przy obrazach Matki Boskiej darów wotywnych - różańców, biżuterii, krzyżyków etc. Ta gablota ma nawiązywać do tego obyczaju. Przedmioty, które towarzyszyły skazańcom w chwili śmierci, są świadkami zbrodni, ale i świadectwem wiary. W tej gablocie znajduje się także jedyny przedmiot, który nie pochodzi z Kwatery Ł. To ryngraf Bohdana Olszewskiego, żołnierza NSZ, powieszonego 18 maja 1946 r., z wyrytym jego imieniem i nazwiskiem oraz słowami ,,Eviva NSZ. Hic transit gloria mundi". Został odnaleziony przez zespół badaczy z Biura Poszukiwań i Identyfikacji IPN na warszawskim cmentarzu na Bródnie, na którym dokonywano tajnych pochówków więźniów straconych w praskim więzieniu przy ul. Namysłowskiej, tzw. Toledo.
Jeden z medalików w trakcie zabiegów konserwatorskich ujawnił na rewersie wydrapane jakimś cienkim przedmiotem trzy imiona: Wacek, Halina, Amelia. Należał do zamordowanego w 1949 r. w więzieniu na Mokotowie Wacława Walickiego i wraz z nim spoczął w nieoznaczonej jamie grobowej na Kwaterze Ł. Halina to imię aresztowanej wraz z nim żony; Amelia - urodzonej w więzieniu córki. Po siedemdziesięciu latach córka zobaczyła przedmiot, o którego istnieniu nie wiedziała, a który był nie tylko pamiątka po ojcu, ale i listem od człowieka, który jej nigdy nie widział,
W archiwach IPN zachowała się dokumentacja uzupełniająca obraz dramatu rodziny Walickich - prośby o ułaskawienie Haliny Walickiej, rokrocznie pisane przez jej matkę, Filomenę Rytel. Na tych petycjach najczęściej figurują odręczne dopiski: „bez biegu”, „pozostawić bez biegu”. Dopiero w kwietniu 1957r. Najwyższy Sąd Wojskowy dochodzi do wniosku, iż: brak jest dowodów w sprawie uzasadniających skazanie Rytel Haliny... Ogólnikowe stwierdzenia, że skazana pełniła funkcję łączniczki siatki szpiegowskiej ... nie mogą stanowić podstawy do ... skazania". Halina Walicka spędziła w więzieniu osiem lat.
Ostatnią część wystawy stanowi opowieść o działaniach poszukiwawczych, jakie były prowadzone w Kwaterze Ł w latach 2012-2017 przez zespół IPN kierowany przez prof. Krzysztofa Szwagrzyka. W formie reportażu zaprezentowane są kolejne etapy prac. W celach - odsunięte od bezpośredniego oglądu widza - ukazane są jamy grobowe, w których archeolodzy odsłaniali wrzucane bezładnie, często do zbiorowych dolów, poprzerastane korzeniami ludzkie szczątki.
Osobne miejsce poświecono odkryciu jamy grobowej Zaporczyków: Dół, w którym znaleźliśmy szczątki pana majora Hieronima Dekutowskiego „Zapory” początkowo nie był dla nas niczym szczególnym. Pracowaliśmy tam pełne trzy dni. A działo się tak dlatego, że ktoś starał się doprowadzić do tego, że na bardzo wąskiej przestrzeni zostanie wciśniętych ośmiu mężczyzn. I dopiero ostatniego dnia doszliśmy do ostatnich szczątków. Dzisiaj już wiemy, że były to szczątki pana majora Hieronima Dekutowskiego „Zapory”. Oprawcy rzucili go najgłębiej, twarzą do ziemi. Miał zgiętą rękę, zgiętą nogę, a więc wrzucili go do tego miejsca, a na nim układali szczątki jego najbliższych współpracowników. Prof. Krzysztof Szwagrzyk, wypowiedz z filmu ,,Zapora", rez. K. Starczewski.
Gdy wyprowadzano z Powązek szczątki odnalezionych po zakończeniu prac w 2012 r. nikt jeszcze nie wiedział, że na czele konduktu pogrzebowego niesiono trumnę ze szczątkami ,,Zapory".
W jednej z cel w ostatniej części ekspozycji eksponowane są fragmenty tkaniny - jedyne przedmioty, jakie zachowały się w dole, w którym spoczywały szczątki wyższych dowódców marynarki wojennej, zamordowanych w grudniu 1952 r. - Stanisława Mieszkowskiego, Zbigniewa Przybyszewskiego i Jerzego Staniewicza. Skromna zawartość gabloty kontrastuje ze zdjęciem z uroczystego pogrzebu komandorów, który miał miejsce w grudniu 2017 roku, sześćdziesiąt pięć lat po ich śmierci. Życzenie ,,ludzkiego pochowania", wyrażone przez wdowę po komandorze, wreszcie zostało spełnione: Proszę o zezwolenie na ekshumacje zwłok celem ludzkiego pochowania. Zwracałam się już w tej sprawie do Generała Prokuratora oraz Naczelnego Prokuratora Wojskowego, od których otrzymałam odpowiedzi odmowne, motywowane nieznajomością miejsca pochowania mojego męża... Anna Mieszkowska, wdowa po kmdr. Stanisławie Mieszkowskim.
Swoistym podsumowaniem zarówno wystawy, jak i prac są cyfry: prowadzone w pięciu etapach, trwające w sumie 153 dni prace poszukiwawcze pozwoliły odnaleźć szczątki około 300 osób. Większość spośród odnalezionych stanowią zamordowani w więzieniu przy Rakowieckiej więźniowie polityczni. W pracach uczestniczył zespół około 50 specjalist6w z różnych dziedzin, wspierany przez wolontariuszy. Przesiano ponad 1000 ton ziemi, by mieć pewność, że nie pozostawiono na Łączce żadnych szczątków ludzkich, by każdy miał szansę, na ludzki pochówek.
My Items
Muszyński Wojciech
Historyk, dr nauk humanistycznych w zakresie historii. Pracownik naukowy Biura Badań Historycznych IPN w Warszawie. Wydawca pisma naukowego "Glaukopis" (od 2003 r.). Badacz najnowszych dziejów Polski, ze szczególnym uwzględnieniem historii politycznej, stosunków polsko-żydowskich, walk Polaków o niepodległość (1914-1919) oraz historii wojskowości w XX wieku. Autor m.in. Białe Legiony przeciwko bolszewikom. Polskie formacje w Rosji 1918–1920 (2019), Białe Legiony 1914-1918 (2018); Toreadorzy Hitlera. Hiszpańscy ochotnicy w Wehrmachcie i Waffen-SS (2019).
Jerzy Muszyński
Historyk, dr nauk humanistycznych w zakresie historii. Pracownik naukowy Biura Badań Historycznych IPN w Warszawie. Wydawca pisma naukowego "Glaukopis" (od 2003 r.). Badacz najnowszych dziejów Polski, ze szczególnym uwzględnieniem historii politycznej, stosunków polsko-żydowskich, walk Polaków o niepodległość (1914-1919) oraz historii wojskowości w XX wieku. Autor m.in. Białe Legiony przeciwko bolszewikom. Polskie formacje w Rosji 1918–1920 (2019), Białe Legiony 1914-1918 (2018); Toreadorzy Hitlera. Hiszpańscy ochotnicy w Wehrmachcie i Waffen-SS (2019).
Mazurek Piotr
Absolwent Instytutu Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego. Od 10 lat aktywnie zaangażowany w działalność organizacji pozarządowych, głównie o profilu młodzieżowym. Współorganizował m.in. wiele edycji Warszawskiego Marszu Rotmistrza Pileckiego oraz Forum Organizacji Młodzieżowych „Wspólnie dla Przyszłości”. W 2011 roku był współzałożycielem Społecznego Komitetu Obchodów Narodowego Dnia Pamięci „Żołnierzy Wyklętych”.
Od listopada 2015 roku pracuje w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów. Pełnił funkcje: asystenta politycznego, doradcy oraz Szefa Gabinetu Politycznego Wiceprezesa Rady Ministrów Piotra Glińskiego.
Kurtyka Paweł
Zawodu architekt i manager. Absolwent Wydziału Architektury Politechniki Krakowskiej oraz Wydziału Historycznego Uniwersytetu Jagiellońskiego. Wiceprezes zarządu biura projektowego AMW Invest sp. z o.o, będącego częścią grupy Agencji Mienia Wojskowego. Projektant generalny w prowadzonych pod jego nadzorem projektach architektoniczno-budowlanych. Specjalizuje się w projektowaniu urbanistycznym oraz projektowaniu specjalnym dla celów obronności, bezpieczeństwa państwa i potrzeb Sił Zbrojnych RP. Doświadczenie zdobywał jako przedsiębiorca prowadząc własną działalność gospodarczą.
Nawrocki Karol
Historyk, działacz społeczny, specjalista ds. zarządzania zasobami ludzkimi.
Absolwent Instytutu Historii Uniwersytetu Gdańskiego, od 2013 r. doktor nauk humanistycznych. Od 2009 r. pracownik Instytutu Pamięci Narodowej; w latach 2014-2017 naczelnik Oddziałowego Biura Edukacji Publicznej IPN Gdańsk, od 2017 r. dyrektor Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku. Członek Rady Dyplomacji Historycznej przy Ministrze Spraw Zagranicznych RP. Alumn projektu Departamentu Stanu USA International Visitor Leadership Program (IVLP) – „Engaging and Educating Society about Painful Episodes in a Nation's History”.
Łabuszewski Tomasz
Urodzony w 1966, historyk, dr, naczelnik Oddziałowego Biura Badań Historycznych IPN w Warszawie. Autor książek: (z K. Krajewskim) „Łupaszka”, „Młot”, „Huzar”. Działalność 5 i 6 Brygady Wileńskiej AK (1944–1952) (2002); (z K. Krajewskim i P. Niwińskim) Brygady „Łupaszki”. 5 i 6 Wileńska Brygada AK w fotografii 1943–1952 (2010); Rzeczpospolita utracona / A Republic Lost (2011); (red. naukowa) Śladami zbrodni. Przewodnik po miejscach represji komunistycznych lat 1944–1956 (2012) i in.
Krajewski Kazimierz
Urodzony w 1955 r., prawnik, historyk, dr, pracownik Biura Badań Historycznych w Oddziale IPN w Warszawie. Prezes Nowogródzkiego Okręgu Światowego Związku Żołnierzy AK. Autor książek: Na ziemi nowogródzkiej. „NOW” – Nowogródzki Okręg Armii Krajowej (1997); (z T. Łabuszewskim) „Łupaszka”, „Młot”, „Huzar”. Działalność 5 i 6 Brygady Wileńskiej AK (1944–1952) (2002); Nowogródzki Okręg AK w dokumentach (2009); (z T. Łabuszewskim i P. Niwińskim) Brygady „Łupaszki”. 5 i 6 Wileńska Brygada AK w fotografii 1943–1952 (2010); Na straconych posterunkach. Armia Krajowa na Kresach Wschodnich II Rzeczypospolitej 1939–1945 (2015) i in.
Niwiński Piotr
Urodzony 3 lipca 1966 r. Historyk, politolog, wykładowca akademicki, autor publikacji z zakresu historii najnowszej ze szczególnym uwzględnieniem tematyki dziejów podziemia niepodległościowego na Wileńszczyźnie oraz aparatu represji na Pomorzu po 1945 r.
Absolwent historii na KUL, od 1994 r. związany z Uniwersytetem Gdańskim. W 1998 r. obronił napisaną pod kierunkiem Tomasza Strzembosza pracę doktorską „Okręg Wileński Armii Krajowej 1944-1948”.
Od 2016 r. kierownik Zakładu Nauki o Bezpieczeństwie na Uniwersytecie Gdańskim. Pracownik Instytutu Pamięci Narodowej. Członek Rady Fundacji im. Tomasza Strzembosza,
Musiał Filip
Urodzony 4 lutego 1976 r., historyk, politolog, dyrektor Oddziału Instytutu Pamięci Narodowej w Krakowie, profesor i kierownik Katedry Historii Politycznej w Akademii Ignatianum w Krakowie. Autor publikacji z zakresu historii Polski XX w., ze szczególnym uwzględnieniem dziejów komunistycznego aparatu represji oraz opozycji i oporu w Polsce „ludowej”.
Absolwent politologii na Uniwersytecie Jagiellońskim oraz podyplomowego Studium Dziennikarskiego na Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie. Doktorat z nauk politycznych obronił na UJ (2004), habilitację z historii uzyskał na Uniwersytecie Zielonogórskim (2011).
Cenckiewicz Sławomir
Urodzony 20 lipca 1971 r. w Gdyni. Historyk i publicysta, wykładowca akademicki, profesor Akademii Sztuki Wojennej i dyrektor Wojskowego Biura Historycznego w Warszawie. Jest absolwentem Instytutu Historii Uniwersytetu Gdańskiego. W 1997 r. obronił pracę magisterską pod kierunkiem prof. Romana Wapińskiego na podstawie rozprawy Geneza opozycji lewicowo-liberalnej w PRL (1956–1968) (wyróżnienie rektora). W styczniu 2003 r. w Instytucie Historii Uniwersytetu Gdańskiego obronił pracę doktorską na podstawie rozprawy Tadeusz Katelbach (1897–1977). Biografia polityczna (promotor – prof. Roman Wapiński). W latach 2003–2006 był adiunktem w Instytucie Historii Uniwersytetu Gdańskiego.
Kasprzyk Jan Józef
Jan Józef Kasprzyk – ur. 12.03.1975 r. w Warszawie, historyk, urzędnik, samorządowiec, działacz społeczny.
Absolwent historii UW, autor publikacji poświęconych dziejom II Rzeczypospolitej.
Od grudnia 2015 do lutego 2016 – zastępca, a następnie Szef Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych, współautor polityki historycznej państwa, organizator uroczystości upamiętniających czyn niepodległościowy w Polsce i poza granicami, autor i realizator wielu programów pomocowych adresowanych do kombatantów, osób represjonowanych i działaczy opozycji antykomunistycznej.