Skromne są także znaleziska pochodzące z jamy grobowej oznaczonej litera V, w której ukryto szczątki czterech żołnierzy Wileńskiego Ośrodka Mobilizacyjnego AK, a wśród nich dowódcę V Brygady Wileńskiej, mjr. Zygmunta Szendzielarza „Łupaszkę” kilkanaście guzików, fragmenty obuwia, połamany grzebień, Nie można precyzyjnie określić, czyją były własnością - w zbiorowym dole przedmioty mogły ulegać przemieszczeniom.
W środkowej gablocie na drugim poziomie umieszczono szczególne przedmioty: medaliki i krzyżyki. Jest ich niewiele, nie maja łańcuszków (z jednym wyjątkiem), co świadczy o tym, ze były przez swych właścicieli ukrywane, być może zaszyte w odzieży Wystawa jest skonstruowana tak, by nie rozdzielać przedmiot6w wy- dobytych z jednej jamy, tzn. gablota odpowiada całości znaleziska wydobytego z jednego miejsca, jednak przedmioty o charakterze sakralnym zostały pokazane w innym kontekście, Znalazły się w jednej gablocie, ustawionej w centralnym punkcie I pietra Pawilonu X, przed kopia obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej. W kościołach w Polsce istnieje do dziś zwyczaj umieszczania przy obrazach Matki Boskiej darów wotywnych - różańców, biżuterii, krzyżyków etc. Ta gablota ma nawiązywać do tego obyczaju. Przedmioty, które towarzyszyły skazańcom w chwili śmierci, są świadkami zbrodni, ale i świadectwem wiary. W tej gablocie znajduje się także jedyny przedmiot, który nie pochodzi z Kwatery Ł. To ryngraf Bohdana Olszewskiego, żołnierza NSZ, powieszonego 18 maja 1946 r., z wyrytym jego imieniem i nazwiskiem oraz słowami ,,Eviva NSZ. Hic transit gloria mundi". Został odnaleziony przez zespół badaczy z Biura Poszukiwań i Identyfikacji IPN na warszawskim cmentarzu na Bródnie, na którym dokonywano tajnych pochówków więźniów straconych w praskim więzieniu przy ul. Namysłowskiej, tzw. Toledo.
Jeden z medalików w trakcie zabiegów konserwatorskich ujawnił na rewersie wydrapane jakimś cienkim przedmiotem trzy imiona: Wacek, Halina, Amelia. Należał do zamordowanego w 1949 r. w więzieniu na Mokotowie Wacława Walickiego i wraz z nim spoczął w nieoznaczonej jamie grobowej na Kwaterze Ł. Halina to imię aresztowanej wraz z nim żony; Amelia - urodzonej w więzieniu córki. Po siedemdziesięciu latach córka zobaczyła przedmiot, o którego istnieniu nie wiedziała, a który był nie tylko pamiątka po ojcu, ale i listem od człowieka, który jej nigdy nie widział,
W archiwach IPN zachowała się dokumentacja uzupełniająca obraz dramatu rodziny Walickich - prośby o ułaskawienie Haliny Walickiej, rokrocznie pisane przez jej matkę, Filomenę Rytel. Na tych petycjach najczęściej figurują odręczne dopiski: „bez biegu”, „pozostawić bez biegu”. Dopiero w kwietniu 1957r. Najwyższy Sąd Wojskowy dochodzi do wniosku, iż: brak jest dowodów w sprawie uzasadniających skazanie Rytel Haliny... Ogólnikowe stwierdzenia, że skazana pełniła funkcję łączniczki siatki szpiegowskiej ... nie mogą stanowić podstawy do ... skazania". Halina Walicka spędziła w więzieniu osiem lat.
Ostatnią część wystawy stanowi opowieść o działaniach poszukiwawczych, jakie były prowadzone w Kwaterze Ł w latach 2012-2017 przez zespół IPN kierowany przez prof. Krzysztofa Szwagrzyka. W formie reportażu zaprezentowane są kolejne etapy prac. W celach - odsunięte od bezpośredniego oglądu widza - ukazane są jamy grobowe, w których archeolodzy odsłaniali wrzucane bezładnie, często do zbiorowych dolów, poprzerastane korzeniami ludzkie szczątki.
Osobne miejsce poświecono odkryciu jamy grobowej Zaporczyków: Dół, w którym znaleźliśmy szczątki pana majora Hieronima Dekutowskiego „Zapory” początkowo nie był dla nas niczym szczególnym. Pracowaliśmy tam pełne trzy dni. A działo się tak dlatego, że ktoś starał się doprowadzić do tego, że na bardzo wąskiej przestrzeni zostanie wciśniętych ośmiu mężczyzn. I dopiero ostatniego dnia doszliśmy do ostatnich szczątków. Dzisiaj już wiemy, że były to szczątki pana majora Hieronima Dekutowskiego „Zapory”. Oprawcy rzucili go najgłębiej, twarzą do ziemi. Miał zgiętą rękę, zgiętą nogę, a więc wrzucili go do tego miejsca, a na nim układali szczątki jego najbliższych współpracowników. Prof. Krzysztof Szwagrzyk, wypowiedz z filmu ,,Zapora", rez. K. Starczewski.
Gdy wyprowadzano z Powązek szczątki odnalezionych po zakończeniu prac w 2012 r. nikt jeszcze nie wiedział, że na czele konduktu pogrzebowego niesiono trumnę ze szczątkami ,,Zapory".
W jednej z cel w ostatniej części ekspozycji eksponowane są fragmenty tkaniny - jedyne przedmioty, jakie zachowały się w dole, w którym spoczywały szczątki wyższych dowódców marynarki wojennej, zamordowanych w grudniu 1952 r. - Stanisława Mieszkowskiego, Zbigniewa Przybyszewskiego i Jerzego Staniewicza. Skromna zawartość gabloty kontrastuje ze zdjęciem z uroczystego pogrzebu komandorów, który miał miejsce w grudniu 2017 roku, sześćdziesiąt pięć lat po ich śmierci. Życzenie ,,ludzkiego pochowania", wyrażone przez wdowę po komandorze, wreszcie zostało spełnione: Proszę o zezwolenie na ekshumacje zwłok celem ludzkiego pochowania. Zwracałam się już w tej sprawie do Generała Prokuratora oraz Naczelnego Prokuratora Wojskowego, od których otrzymałam odpowiedzi odmowne, motywowane nieznajomością miejsca pochowania mojego męża... Anna Mieszkowska, wdowa po kmdr. Stanisławie Mieszkowskim.
Swoistym podsumowaniem zarówno wystawy, jak i prac są cyfry: prowadzone w pięciu etapach, trwające w sumie 153 dni prace poszukiwawcze pozwoliły odnaleźć szczątki około 300 osób. Większość spośród odnalezionych stanowią zamordowani w więzieniu przy Rakowieckiej więźniowie polityczni. W pracach uczestniczył zespół około 50 specjalist6w z różnych dziedzin, wspierany przez wolontariuszy. Przesiano ponad 1000 ton ziemi, by mieć pewność, że nie pozostawiono na Łączce żadnych szczątków ludzkich, by każdy miał szansę, na ludzki pochówek.
ŻOŁNIERZE WYKLĘCI
ppor. Władysław Siła Nowicki
ps. „Stefan", „Bogdaniec"
1913-1994
Organizacje:
Związek Walki Zbrojnej, Armia Krajowa, Wolność i Niezawisłość
22 czerwca 1913 roku urodził się w Warszawie Władysław Siła Nowicki. Ukończył prawo w II rzeczpospolitej na UW. Uczestniczył w wojnie obronnej Polski w 1939 r. w 6 Pułku Strzelców Konnych. Następnie żołnierz Związku Walki Zbrojnej i Armii Krajowej gdzie posługiwał się pseudonimem "Stefan". Brał udział w akcjach likwidacyjnych, osłonowych i przewożenia broni. Wziął udział w Powstaniu Warszawskim posługując się pseudonimem "Bogdaniec". Ciężko ranny. Po upadku powstania nie poszedł do niewoli a wyszedł z ludnością cywilną przez obóz w Pruszkowie. Latem 1945 wrócił do czynnej działalności konspiracyjnej w Zrzeszeniu „Wolność i Niezawisłość”, podlegały mu oddziały mjr. Hieronima Dekutowskiego „Zapory”. Jesienią 1947 roku wraz z Dekutowskim i sześcioma innymi kolegami zdecydował się na ucieczkę z kraju. We wrześniu w wyniku zasadzki zorganizowanej przez bezpiekę znaleźli się wszyscy w Mokotowskim więzieniu. 3 listopada 1948 r. wszyscy skazani na karę śmierci, Siła Nowicki czterokrotnie. Na początku 1949 roku wraz z Dekutowskim podjęli próbę ucieczki przez dach więzienia udaremnioną w wyniku donosu jednego z więźniów kryminalnych. Siła Nowicki wraz z Dekutowskim trafili do karceru. 7 marca 1949 r. "Zaporę" wraz z jego sześcioma podkomendnymi zgodnie z wyrokiem zabito strzałem w tył głowy. Wobec Siły Nowickiego Bierut zastosował akt łaski po wstawiennictwie powinowatej, która była siostrą Dzierżyńskiego Feliksa. Zamieniono mu karę śmierci na dożywocie.
Ostatecznie spędził w więzieniu ponad 9 lat w tym 12 dni w celi śmierci w oczekiwaniu na wykonanie wyroku. Opuścił więzienie 1 grudnia 1956 r. Na początku 1949 roku wraz z Dekutowskim podjęli próbę ucieczki przez dach więzienia udaremnioną w wyniku donosu jednego z więźniów kryminalnych. Siła Nowicki wraz z Dekutowskim trafili do karceru. 7 marca 1949 r. "Zaporę" wraz z jego sześcioma podkomendnymi zgodnie z wyrokiem zabito strzałem w tył głowy. Wobec Siły Nowickiego Bierut zastosował akt łaski po wstawiennictwie powinowatej, która była siostrą Dzierżyńskiego Feliksa. Zamieniono mu karę śmierci na dożywocie. Ostatecznie spędził w więzieniu ponad 9 lat w tym 12 dni w celi śmierci w oczekiwaniu na wykonanie wyroku. Opuścił więzienie 1 grudnia 1956 r. Przez kolejny rok prowadził swoją sprawę o rehabilitację. W ramach zadośćuczynienia w połowie 1958 r. władze komunistyczne zezwoliły na wpis Siła Nowickiego na listę aplikantów adwokackich w Warszawie. Dzięki przywróceniu mu pełni praw publicznych i zdaniu egzaminu mógł podjąć pracę adwokata. Bronił prześladowanych księży, pomagał współwięźniom - żołnierzom AK-WiN. Słynął jako bezkompromisowy obrońca. W 1969 r. zawieszono mu prawo wykonywania zawodu po rewizji dokonanej w domu. Po cofnięciu zakazu wykonywania zawodu w 1971 r. bronił w procesach politycznych działaczy Ruch, KOR, KPN, szykanowanych robotników. Zasłynął jako działacz opozycji antykomunistycznej w PRL, sygnatariusz Listu 59, współpracownik KOR, współtwórca statutu NSZZ "Solidarność". W stanie wojennym należał do Prymasowskiej Rady Społecznej. Bronił działaczy "Solidarności", sędzia Trybunału Stanu w latach 1992–1993, współtwórca i pierwszy prezes Chrześcijańsko-Demokratycznego Stronnictwa Pracy. Zmarł 25 lutego 1994 r. Spoczął na Cmentarzu Powązkowskim
w Warszawie.
Na zdjęciu: Władysław Siła-Nowicki jako więzień Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa w Poznaniu, 1954 r
AH-R na podstawie materiałów IPN